Zygmunt Pomarański, znany także pod różnymi pseudonimami, takimi jak „Zyga”, „Brzóska”, „Środa” oraz „Zbyszek”, był postacią o niezwykle bogatym życiorysie. Urodził się 20 stycznia 1898 roku w Ciechocinku, a niestety jego życie zakończyło się tragicznie 29 września 1941 roku w KL Auschwitz.
Pomarański był kapitanem geografem w rezerwie Wojska Polskiego. Służył w Pierwszej Kompanii Kadrowej, odgrywając istotną rolę w historii Polski. Można go również uznać za komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej, gdzie zarządzał działaniami w obwodach radomskim, iłżeckim, koneckim oraz zamojskim.
Oprócz swojej działalności wojskowej, Zygmunt Pomarański był także wydawcą i księgarzem, a jego twórczość obejmowała również kompozycje muzyczne. Jego wszechstronność i oddanie dla kraju pozostają ważnym elementem historii, którą warto poznać.
Życiorys
Życie Zygmunta Pomarańskiego rozpoczęło się 20 stycznia 1898 roku w Ciechocinku, pochodząc z rodziny Józefa i Marii z Doranttów. Był on starszym bratem Stefana Pomarańskiego (1893–1944) oraz Józefa Pomarańskiego (1896–1942).
W roku 1910 rozpoczął swoją edukację w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie. Wówczas, jako młody uczeń, przynależał do tajnej drużyny skautowej im. Romualda Traugutta, która od 1929 roku funkcjonowała jako 1. Warszawska Drużyna Harcerska „Czarna Jedynka”. Dodatkowo, od 1912 roku, Zygmunt był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, a w 1913 roku wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich.
W ramach swoich działań w drużynach strzeleckich, Zygmunt pełnił funkcje w 3 plutonie Pierwszej Kompanii Kadrowej. Dowodził grupami, które badały okolice Domaszowic, Niewachlowa, oraz Szydłówka. Niestety, 13 sierpnia 1914 roku odniósł rany w wyniku ataku artyleryjskiego, który miał miejsce ze strony Czarnowa.
W 1915 roku Zygmunt został przydzielony do Polskiej Organizacji Wojskowej w okręgu piotrkowskim, gdzie pełnił funkcje komendanta w obwodach radomskim, iłżeckim, koneckim oraz zamojskim. W listopadzie 1918 roku wziął udział w rozbrajaniu austriackich żołnierzy. W latach 1919–1921 służył w Wojska Polskiego, a podczas konfliktu polsko-bolszewickiego walczył w nieprzeciętnym 3. pułku piechoty Legionów. 8 stycznia 1924 roku uzyskał stopień porucznika, z pełnym przydziałem w korpusie oficerów rezerwy piechoty.
W 1917 roku, razem z bratem Stefanem Pomarańskim, zalożył przedsiębiorstwo wydawnicze oraz księgarnię w Zamościu. Zygmunt brał udział w redagowaniu kilku znanych czasopism lokalnych, takich jak „Kronika Powiatu Zamojskiego” oraz „Teka Zamojska”. W 1931 roku zdał egzamin na notariusza w kancelarii notarialnej Bolesława Leśmiana w Zamościu, a także objął stanowisko komornika sądu grodzkiego najpierw w Kraśniku, a później w Hrubieszowie. Od 1933 roku praktykował jako notariusz w Kozienicach, aby od 1938 roku kontynuować swoją karierę w Zamościu.
30 października 1939 roku Zygmunt wystąpił z prośbą do Prezesa Sądu Okręgowego w Zamościu o zwolnienie z obowiązków pełnionych na stanowisku notariusza. W latach 1940–1941 wraz z rodziną prowadził sklep z artykułami gospodarstwa domowego. Po wybuchu II wojny światowej, od października 1939 roku, włączył się w działalność związaną z Służbą Zwycięstwu Polski oraz Związkiem Walki Zbrojnej. Jego dom stanowił jeden z kluczowych punktów kontaktowych dla ruchu oporu, a także jego bliscy, żona Jadwiga, syn Ziemowit „Wrzos” oraz córka Danuta, także angażowali się w te działania.
Zygmunt Pomarański pełnił również funkcje pierwszego komendanta rejonu I Zamość-Miasto aż do maja 1940 roku, a następnie oficera organizacyjnego obwodu Zamość przed swoim aresztowaniem. Ponadto, był wydawcą, księgarzem oraz kompozytorem, znanym z autorstwa mazurków oraz polonezów, a także melodii do wierszy legionowych poetów. Jednym z jego najbardziej rozpoznawalnych utworów jest melodia do pieśni zatytułowanej O mój rozmarynie. W 1935 roku opublikowane zostały jego prace o tytule Pieśni o wojnie i na wojnie, przeznaczone na głos i fortepian.
Niestety, w lutym 1941 roku został aresztowany i przewieziony na Zamek Lubelski, skąd trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie tragicznie zmarł. W wyniku działań Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Oddział Zamość, w 2011 roku przy kościele Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu nadano nazwę „ronda Braci Pomarańskich”, aby uczcić pamięć trzech braci: Stefana, Zygmunta i Józefa.
Ordery i odznaczenia
W ciągu swojej kariery Zygmunt Pomarański został wyróżniony szeregiem prestiżowych odznaczeń, które odzwierciedlają jego zasługi dla kraju oraz działalność na polu społecznym i kulturowym. Oto lista przyznanych mu odznak:
- Krzyż Niepodległości, który otrzymał 12 marca 1931,
- Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 25 lutego 1939,
- Srebrny Wawrzyn Akademicki, nadany 4 listopada 1937,
- Krzyż Legionowy,
- Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kompanii Kadrowej”,
- Krzyż 4. pułku piechoty za lata 1915–1916,
- Honorowy Krzyż Harcerski z Czasów Walk o Niepodległość.
Każde z tych odznaczeń jest świadectwem jego poświęcenia i oddania w walce o wolność oraz niezależność Polski.
Przypisy
- a b c d e f g h Maria Rzeźniak: Kalendarium Braci Pomarańskich. Zygmunt Pomarański. przewodnicyzamosc.pl, 04.04.2018 r. [dostęp 14.04.2024 r.]
- Bracia Pomarańscy i Zamość. przewodnicyzamosc.pl. [dostęp 15.04.2024 r.]
- Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 14.04.2024 r.]
- Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 14.10.2022 r.]
- Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 53.
- Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 69.
- M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- M.P. z 1939 r. nr 57, poz. 100 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
- M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 407 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
- 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.
- Rocznik Oficerski 1923, s. 518.
- Rocznik Oficerski 1923, s. 150.
- Rybka i Stepan 2004, s. 614.
- Pomarański, Zygmunt. bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 28.01.2012 r.]
- Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Historia. czarnajedynka.pl. [dostęp 14.04.2024 r.]
- P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 32.
- P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 69.
- P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 71.
Pozostali ludzie w kategorii "Wojsko i służby mundurowe":
Mieczysław Mikołajewski | Kazimierz Szydłowski (oficer piechoty) | Anna LubowickaOceń: Zygmunt Pomarański